gedachten bij de week door ds. Willem Jan de Hek

Afgelopen woensdag was ik samen met een groep belijdeniscatechisanten op het Domplein om de 4-mei-viering bij te wonen. Na afloop bespraken we wat we hadden gezien, gevoeld en gehoord tijdens deze ‘liturgie’ in het publieke domein. Eigenlijk bevat zo’n bijeenkomst allerlei elementen die bijna religieus aanvoelen. Het aansteken van een vuur, het samen zingen van twee coupletten van het volkslied, de twee minuten stilte, een kort gedicht van Leo Vroman als ‘woorden bij het weer vanhier gaan’, de kerkklokken en het carillon. En dan was er nog de speech van onze burgemeester Sharon Dijksma. Rijk van inhoud en stof tot nadenken.

“Zojuist waren we twee minuten stil,” aldus de burgemeester. “En in de stilte van ons herdenken sprak de herinnering. Herinneringen aan de verschrikkelijke tijd van bezetting en onderdrukking in de Tweede Wereldoorlog. Herinneringen aan het verlies van mensen om je heen, onderduiken, angst voor de vijand, verzet. Herinneringen aan al die Utrechters die tijdens de oorlog zijn omgekomenen. Hun leven hebben gegeven voor vrede en vrijheid. (…) In de stilte van onze herdenking sprak ook het respect. Respect voor hen die in de Tweede Wereldoorlog in verzet kwamen tegen de bezetter. (…) En tenslotte sprak in de stilte van ons herdenken ook het verlangen. Het verlangen naar vrede en recht. Het verlangen naar een wereld zonder onderdrukking, oorlog of geweld. Het verlangen naar de muziek die weer doorbreken zal.”

Die muziek werd in de speech van Dijksma heel mooi verbonden aan de klokken van de Utrechtse torens. “In de nacht van 10 mei 1940 werd Utrecht rond vier uur ’s nachts gewekt door afweergeschut en het geronk van vliegtuigmotoren. De oorlog was begonnen. Om kwart over vier gaf de toenmalige burgemeester Ter Pelkwijk de opdracht om de monumentale en historische klokken in veiligheid te brengen. Zo werd het carillon van de Domtoren in een kelder opgeborgen. Vijf jaar lang klonk er geen muziek vanaf de torens in Utrecht en zwegen de klokken bij feest- en rouwdagen. En in 1942 werden in twee weken tijd 47 klokken naar Duitsland afgevoerd en omgesmolten tot wapentuig. Deze klokkenvordering speelde zich af in de marge van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Toch zorgde het voor grote beroering onder de Utrechters. En ik denk dat de symboliek ervan veelzeggend is. ‘Want wat is er meer tegengesteld aan muziek? De oorlog. De stilte van verwoeste steden en vermoorde mensen.’ Zo sprak president Zelensky onlangs over de verschrikkingen in de Oekraïne. (…) Maar op 7 mei 1945 begon de muziek weer te klinken, toen de geallieerden deze stad binnen reden. Vanaf half twaalf werden de klokken een half uur lang geluid. De klokkenluiders huilden van geluk. De stilte werd gevuld met de prachtige klanken van de Salvatorklok en een feestende menigte van uitzinnige Utrechters. (…) Vrijheid brengt leven, vrijheid brengt muziek.”

Ik moest denken aan de Paasjubel van een paar weken geleden. Op datzelfde Domplein zag een groep mensen de zon opkomen en begonnen de klokken te klinken. Licht in de duisternis. De Heer is waarlijk opgestaan! In deze Paastijd mogen we ons verheugen in de vrijheid die deze boodschap ons toezegt. Een vrijheid die inderdaad léven brengt. En muziek bovendien.