De gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen

Nu de oorlog in Oekraïne voortduurt en agressor Poetin voorlopig niet op zijn schreden lijkt terug te keren, komt een oude vraag boven: mag je iemand als Poetin dood wensen? De Amerikaanse senator Lindsey Graham heeft zijn positie vorige week al ingenomen. Hij plaatste een tweet waarin hij vroeg wie de nieuwe Russische Brutus (die Julius Ceasar vermoordde) of kolonel Von Stauffenberg (die probeerde Adolf Hitler om te brengen) zou willen worden. Dat kwam hem niet alleen op hoon van Russische zijde te staan. Ook zijn eigen partijgenoot Ted Cruz vond het een ‘exceptionally bad idea’.

Is het – christelijk gesproken – inderdaad een ‘verschrikkelijk slecht idee’ om een dictatoriale regeringsleider die zomaar een soevereine staat binnenvalt en daar een spoor van vernieling, bloed en tranen trekt, dood te wensen?

Door de geschiedenis heen is die vraag door christenen op verschillende manieren beantwoord. Het meest duidelijk is de pacifistische stroming altijd geweest, die het gebruik van geweld hoe dan ook categorisch afgewezen heeft. De theoloog Stanley Hauerwas, over wie deze maand de prachtige Nederlandstalige biografie Stanley verscheen, is een moderne vertolker van deze stroming, waarnaar je zeker lang en goed moet luisteren. Het pacifisme heeft beslist Bijbelse papieren.

Toch klinken binnen de christelijke traditie klinken ook andere geluiden, te beginnen met de Bijbel zelf. We slaan het stukje vaak voor het gemak even over, maar de geliefde psalm 139 eindigt met een gebed om de ‘dood van de goddelozen’. En als generaal Abner Absalom dood (tegen de zin van David, maar toch) velt de Bijbel daar geen oordeel over. Ook kennen we allemaal verhalen als van Dietrich Bonhoeffer, aanvankelijk pacifist, die er uiteindelijk toch voor koos om samen met o.a. kolonel Von Stauffenberg (ja, dezelfde als in de tweet van Graham) een aanslag op Hitler mede te beramen. Natuurlijk deed Bonhoeffer dat alles behalve lichtvaardig. Het was een daad in uiterste nood, zou je kunnen zeggen.

Mag je Poetin dood wensen of daar zelfs actief (gesteld dat dat dat zou kunnen) op aanwerken? Nooit en te nimmer, zegt de pacifist. Ja, in het uiterste geval wel, zeggen mensen als Bonhoeffer en Von Stauffenberg. Deze beide posities zou je kunnen zien als de flanken van het spectrum. Overeenkomst tussen beide posities is dat het persoonlijke geweten voor Gods aangezicht (‘Hier sta ik, ik kan niet anders’) een belangrijke rol speelt. Geen van beide posities kan afgedwongen worden en er kunnen ook geen algemeen geldende normen aan worden ontleend.

Wat wel in het algemeen geldt, lijkt me dit: als christenen die op een afstand betrokken zijn op wat er gebeurt tussen Rusland en Oekraïne, is het niet onze belangrijkste taak Poetin dood wensen, wel om te bidden om zijn behoud en bekering. Zoals Reina van Wetten deed, afgelopen donderdag, bij het middaggebed. ‘Ik vind het moeilijk om te vragen, Here’, bad ze, ‘maar wilt U met Poetin zijn. Wilt U hem als Saulus in zijn kraag grijpen’. Waarvan akte.