gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen

 De podcastserie ‘Moderne Profeten’ heeft me aardig te pakken. Vooral de aflevering over Jacques Ellul houdt me flink bezig. Ellul (1912-1994) was een bijzondere en veelzijdige Fransman, met een onmiskenbaar profetische blik. Zijn boek ‘De grote stad’, recent in het Nederlands vertaald, kreeg ik voor mijn verjaardag en stond tot nog toe ongelezen in de kast, maar dat gaat snel veranderen. Waar je bij de podcasts over Martin Luther King, Bonhoeffer, Tutu en Dorothy Day nog zóu kunnen denken dat zaken als apartheid, discriminatie en een totalitair demonisch regime ondanks alles toch nog wat verder bij ons vandaan staan – bij het verhaal van Ellul gaat dat niet langer. Ellul zag (zijn schrijvershoogtepunt lag in de jaren zeventig) hoezeer de techniek zijn greep op het leven begon te krijgen en hoe dat de gewone menselijke omgang eigenlijk alleen maar moeilijker maakte. Scherp oog had hij ook voor propaganda: het verhaal dat de techniek aan de man moet brengen. Want we moeten het allemaal wel gaan geloven natuurlijk: Let’s make things better.

Het boeiende en ook schrikbarende van onze tijd is dat we (ineens?) hardhandig geconfronteerd worden met de keerzijde van een technisch leven. Want voor Ellul is één ding heel duidelijk: techniek is niet alleen ‘handig’, het beïnvloedt uiteindelijk alles. We gaan technisch denken, kijken, voelen, liefhebben, geloven…. En techniek verblindt ook. Door het frame van vooruitgang, zijn we blind geworden voor de keerzijde: vervuiling, uitputting van bodem en grondstofvoorraden, en wat dacht je van het totalitaire – techniek wil altijd meer, sneller, meer grip op jou, meer tijd van jou.

Zondagmiddag lezen we Openbaring 8 en 9. Na de zeven zegels volgen zeven bazuinen. Beter gezegd: uit het zevende zegel volgen zeven bazuinen. Het is net als met vuurwerk, schreef Miskotte: één kogel schiet de luchten in (de zeven zegels) en die kogel explodeert tot nieuwe vuurstralen (de bazuinen). Wat wil dat zeggen? Aan de ene kant: er is niets nieuws onder de zon. De patronen die Openbaring bloot legt, vinden zich herhalend in iedere tijd plaats, op hun eigen manier. Het heeft geen zin om te zeggen: nu zijn we bij het zesde zegel, of nu zijn we bij de derde bazuin. Aan de andere kant: naarmate de tijd verstrekt intensiveren de patronen wel. Net als bij een wenteltrap. Je denkt dat je het zelfde rondje loopt (en dat is ook zo), maar toch ga je ook omhoog.

Techniek is natuurlijk niet van vandaag of gisteren. Maar die toenemende intensiteit vind ik heel herkenbaar. De schaal waarop we dingen tegenwoordig kunnen en laten gebeuren, is ongekend. En steeds vaker denk je: wie begrijpt deze hypercomplexe systemen nog? Wie heeft ze in de hand? Het eerlijke antwoord is denk ik: niemand. En dat vind ik eerlijk gezegd best een angstaanjagende gedachte.

Over twee weken is het Kerstfeest. Jezus wordt door Maria in doeken gewikkeld en in de kribbe gelegd. Ik denk: een prachtig beeld voor wat het échte leven is. Hard en ruw aan de ene kant, zacht en teder aan de andere kant. Uit de kribbe kijkt Hij ons aan. En vraagt je: wil jij ook weer echt mens worden?