Gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen
(met dank aan Jaap den Hartogh voor de tip)

In de nieuwe serie Moderne Profeten (onderdeel van de podcast Eerst Dit), wordt op dit moment weer een aantal bijzondere mensen geportretteerd. Een van die mensen is de Deense predikant Kaj Munk, de predikant-verzetsman die door de SS gevaarlijk genoeg werd bevonden voor een executie. Maar ook voor de Nazinacht over Europa viel, was Munk al bekend. Precies 100 jaar geleden hield hij een Nieuwjaarspreek die ook in 2024 nog een hoop te denken geeft.

Eerst sluit hij daarin aan bij de woorden van Prediker, die afgelopen zondag in de Jacobikerk ook klonken: “Hetgeen er geweest is, dat zal er zijn, en wat gedaan is, zal gedaan worden, het kromme kan niet recht gemaakt worden en wat ontbreekt, kan niet worden aangevuld. Het is allemaal ijdelheid en najagen van wind.”

“Er zit veel waars in deze woorden.”, zegt Munk tegen zijn gemeente. “Veel jonge mensen zijn moe en moedeloos, wanhopig, zonder geloof, zonder dadendrang en zonder wil.” Maar Munk wil er ook iets naast zetten:

“De tekst die we vandaag overdenken is bijzonder kort, maar de naam Jezus komt erin voor. Zal het woord Jezus de wapenspreuk van het nieuwe jaar zijn? Zullen we dat woord aanbrengen boven de deur van ons huis, zullen we dat met ons meenemen op al onze wegen?”

In dezelfde week als waarin ik op deze preek van Kaj Munk werd gewezen, was ik bij een bijeenkomst van een groepje collega’s uit de provincie Utrecht, bij elkaar geroepen door onze classispredikant. Voor 2024 wil ze haar best doen gemeenten overal in de classis te helpen een goed gesprek te voeren over de toekomst van kerk-zijn. Steeds meer gemeenten worden kwetsbaar en dat roept vanzelfsprekend veel vragen op.

Een van de eerste vragen is vaak: wat moeten we doen om het tij te keren? De Amerikaanse Lutherse theoloog Andrew Root (van wie onze classispredikant veel leert op het moment) zegt heel tegendraads: je moet niets doen. Veel doenerigheid in de kerk leidt in de praktijk alleen maar tot meer krimp en kwetsbaarheid, want de stille voor-onderstelling is telkens dat wij het zijn die de kerk moeten redden. “En die gedachte”, zegt Root dan, “is eigenlijk gewoon een vorm van ongeloof.”

Root pleit daarom ook voor een houding van wachten. Niet passief afwachten, maar wachten in de zin van “wacht lopen”. En bij wacht lopen hoort een wachtwoord. Roots voorstel lijkt op wat Kaj Munk voorstelt. Het wachtwoord/de wapenspreuk van een gemeente die werkelijk om God verlegen is, kan niet anders zijn dan de naam van Jezus.

De Jacobikerk hoort niet bij gemeenten waar het label “kwetsbaar” opgeplakt moet worden. Tenminste, dat hangt ervan af waar je naar kijkt. In termen van aantallen betrokken mensen, financiën enzovoorts zitten we er nog best warmpjes bij. Maar elke gemeente die zich verliest in doenerigheid, niet meer werkelijk om God verlegen is en Jezus niet meer als wachtwoord heeft, is potentieel heel kwetsbaar. Als we dat beseffen, weten we ook wat ons in 2024 (niet) te doen staat.