Gedachten bij de week door ds. Wim Vermeulen

Vorige week kreeg ik een fascinerende foto van iemand toegestuurd. Op de foto is het kerkplein rondom de Jacobikerk te zien, vermoedelijk rond 1920 (inschatting op basis van de auto). De grote bomen die nu voor de kerk staan, zijn er nog niet. De huisjes zijn witgepleisterd en worden bewoond. Voor de kerk is een veemarkt aan de gang. Er staan varkens in geïmproviseerde hokken, en grote manden voor eenden, duiven en konijnen (denk ik). Het maken van een foto is geen alledaagse gebeurtenis, want alle aanwezigen gaan er echt even voor staan.

1920. Dat betekent zo’n honderd jaar geleden. Voor een historicus is dat niet erg lang. Maar als je de foto ziet, voelt dat anders. We kijken via de foto in een compleet andere wereld. Een wereld waarin het leven in wijk C voor veel mensen bittere armoede was. Pastoor van Nuenen (van de Augustinuskerk) stichtte in de jaren dertig niet voor niets het klooster van de zusters Augustinessen, en het archief van de Jacobikerk leert dat de diaconie van de Jacobikerk tot ver in de eerste helft van de twintigste eeuw veel mensen hielp aan de meest basale levensbehoeften. Er is dus geen enkele reden om nostalgisch naar die tijd terug te verlangen.

Toch noteer ik op basis van deze foto een aantal dingen waarvan ik hoopte dat ze nooit verdwenen zouden zijn. Dit is ook de tijd van het spreekwoordelijke touwtje uit de brievenbus, de tijd waarin veel meer leven zich op straat afspeelt, en in gemeenschappelijkheid tussen de generaties. Een tijd waarin de afstand tussen ons mensen en de rest van de geschapen werkelijkheid (dieren, planten) nog een stuk kleiner is dan tegenwoordig (zeker in de stad, maar denk niet te rooskleurig over het platteland). De auto, die op de foto een plekje in de marge heeft, zou vandaag (symbolisch gesproken) het hele plaatje massief vullen. We leven ‘in the machine’ om het met de Ierse denker Paul Kingsnorth te zeggen. Ons leven, ons denken, waarnemen, handelen, voelen en (be)oordelen staat, aldus Kingsnorth, in hoge mate onder invloed van technische manieren van denken. Dat heeft ons veel gebracht. Maar dat er (zonder dat we het doorhadden?) ook heel veel verloren is gegaan, worden we in deze tijd van crisis op crisis ineens ruw gewaar.

In de podcastserie Moderne Profeten II (te beluisteren via de Eerst Dit app) stuitte ik op een fascinerende aflevering over deze denker, en een nagesprek met twee Utrechters (Frank en Marieke Mulder, van woongemeenschap Overhoop in Overvecht). Eén van de dingen die ik na het beluisteren van dit gesprek opnieuw besefte was dit: ’the machine’ gaat ons niet verder helpen. De kluwen van crises waarin de Westerse wereld verwikkeld is, is primair een geestelijk gebeuren. Om het klassiek te zeggen: van ons wordt bekering gevraagd, een change of heart and mind, in de richting van onze Schepper.

Hoe die bekering er precies uit ziet, weet ik ook nog niet precies. Wat ik hoop, is dat de (Jacobi)kerk niet achteraan sukkelt, maar het voortouw neemt. Om te beginnen door het gesprek hierover te faciliteren. Plannen daarvoor zijn in de maak, als je geïnteresseerd bent of mee wilt helpen ontwikkelen, stuur me een bericht. We hebben net Kerst gevierd en gezongen over een licht dat sterker is dan alle duisternis. Als dat waar is, kunnen we ook hoopvol 2023 in.